نووسەرەناسراوەکان

سۆشیال میدیا، میدیا و لێكەوتەی مەترسیدار ... ئومێد بابان

لەو كاتەوەی كە (سۆشیال ميدیا)، كەناڵەكانی دیكەی گەیاندن و سەرجەم تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان لە باشووری كوردستاندا بەرفراوان بوون و، دەروازە بۆ ڕەخنەگرتن و ئاڕاستەكردنی سكاڵا و گازندە، گەیاندنی پەیام و داخوازی، ویست و خواستی خەڵك ئاوەڵا بووە، ژمارەیەك لە (ميدیا و ئەهلی سۆشیال ميدیا، قەڵەمبەدەست و دەستەبژێر)، لە پێچەوانەكردنەوەی هاوكێشەكان و پیشاندانی (تەنیا) دیوێكی ڕووداوەكاندا، درێخییان نەكردووە.

بەپێی تێخوێندنەوەكان، ڕەنگە ئەو كرانەوەی مێدیایە بە گشتی بە ڕووی رۆژنامەوان و هاووڵاتیاندا، لێكەوتەی ئەرێنی و نەرێنییشی هەبووبن، چونكە لە لایەك رۆژنامەنووس و پەیامنێرانی دەستكراوەتر كردووە لە دەستكەوتن و گواستنەوەی زانیاری، لە لایەكەی تریشەوە هەر كەسێكی ئاسایی لە ماڵەكەی خۆیدا، فرسەتی ئەوەی بۆ ڕەخساوە بە مۆبایل و لاپتۆپەكەی، پەیامی خۆی بگەیەنێت و ئەوەی لە بن بەڕەیە، بیهێنێتە سەر بەڕە.

ئەگەر لە دەلاقەیەكی دیكەشەوە لێی بڕوانین، بەشێك لەو ميدیاكار، خاوەن هەژماری تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و دەستەبژێرە ڕۆشنهزرە، عەقڵییەتێكیان بەرهەم هێناوە كە توێژی گەنجان و لاوان، جگە لە بیروباوەڕ، ئایدۆلۆژیا و دنیابینیی خۆیان، هەموو ڕا و بۆچوونێكی دیكەی جیاواز، ڕەت بكەنەوە.

ئاخر هەر ئەو جۆرە عەقڵییەتەشە وا دەكات، جیلی نوێ فێری سڕینەوەی یەكدی، بوغزاندنی ئەوانی تر و سووكسەرنجدانی بەرامبەر بن و، هەمدیسان ئەو نەریتە نەخوازراوە بە وەرگرەكان بفرۆشنەوە.

بە داخەوە دەبێ بڵێین، بەشێك لە نوخبە و كەسانی ڕووناكبیریش، لە هێنانەكایەی ئەو دۆخەدا، پشكی شێریان بەردەكەوێت، چونكە بەشێكی زۆری گەنجان و، دروستتریش هەندێك لە خوێندەوارەكانیان بە لاڕێدا بردووە، فریویان داون و لەبری ئاڕاستەكردنی ڕەخنە، لەجیاتی پیشاندانی ڕووی ڕاستەقینە و واقیعی كۆمەڵگا (بە خراپ و چاكەوە لە هەموو ڕووەكانەوە)، لەسەر جنێوفرۆشتن، ناوزڕاندن و لەكەداركردنی ئەوانە ڕایانهێناون، كە بەلایانەوە تاكە گرفت ئەوەیە، (لە سەدا سەد) وەك خۆیان بیر ناكەنەوە.

بۆیە، لە جێی خۆیدایە بڵێین، ئەو فۆڕمەی كاركردنی بەشێكی ميدیاكان، ئەهلی قەڵەم و بەكارهێنەرانی سۆشیال ميدیا، (لە كاتێكدا كە هەمووان ئەرك و بەرپرسیارێتییان لە ئەستۆدایە)، جگە لەوەی دەرچوونە لە ئیتیك، مۆڕاڵ و پرەنسیپە باوەكانی (دەربڕین بە واتا گشتییەكەی)، بەزاندن و لادانە لە ئەتەكێتی نووسین بە تایبەتی و پەخش و وەشاندنی دەزگا "ڕاگەیاندنەكان" بە تایبەتتر.

ئەو جۆرە لە پاشاگەردانی، كە لە میدیا و سۆشیال میدیادا ڕەنگی داوەتەوە، لێكەوتەكانی مەترسیدارن بۆ دۆخی سیاسی، ئابووری، دەروونی، كۆمەڵایەتی و تەنانەت بۆ داهاتووی هەرێمی كوردستانیش، كە دەكرێ لەمەودوا سانسۆر بخرێتە سەریان و چیدی رێگا نەدرێت بەو زمانە بازاڕی و زبر و نەفەسە كورتمەودایە، مامەڵە لەگەڵ میدیا و سۆشیال میدیادا بكرێت.

 

بژاردەی دووەم! ... ئومێد بابان

 

لەوەتەی پرسی (لامەركەزییەت) لە بەڕێوەبردندا خراوەتە رۆژەڤەوە، میدیا، نووسەر و رۆژنامەوانان، دیپلۆماتكار و چاودێرانی سیاسیی هەرێمی كوردستان، هەریەكە و بە جۆرێك تەفسیری ئەو پرسەی كردووە و ڕەنگە هەندێكیان بەمەبەست و ژمارەیەكیشیان بەئەنقەست چەمكی (لامەركەزیەتی ئیداریی)یان بە هەڵە شرۆڤە و بە لاڕێدا بردبێت.

بەشێكیان وەها وێنای لامەركەزییەتیان كردووە، كە دەشێ لە شارۆچكەیەكی بچووكیشدا، بەرپرسی یەكەمی یەكەی ئیداری، كۆی داهاتی شارۆچكەكە بگەڕێنێتەوە بۆ خەزێنەی تایبەت و لەوێوە ئیدارەی شارۆچكەكە بدرێت، كە بێگومان، ئەم تێگەیشتنە، یەكێك لە شكستەكانی خوێندنەوە و تێگەیشتن لە چەمكی لامەركەزییەتە، یان رەنگە ڕاستتر بێت بڵێین، ئەو بۆچوونە، ڕٍاستەوڕاست كرچ و كاڵ، نازانستی و دوور لە پرەنسیپەكانی بەڕێوەبردنە بە واتا شمولییەكەی.

هەندێكیشیان، كە غرووری سیاسی و جیۆگرافی دنەی داون هەرچی بەسەر زار و زمانیاندا هات نەیگێڕنەوە، وایان لە عەوام گەیاندووە، كە لامەركەزییەت، واتا پشتبەستن بە داهاتی زۆنێك، پارێزگا و ئیدارەیەكی سەربەخۆ و، وردتر وەهایان بە خەڵك گوتووە كە نەگەڕانەوە بۆ ئیدارەی گشتی (حكوومەت)، مانای سەربەخۆیی كارگێڕی و دابینكردنی سەرجەم خزمەتگوزارییەكان و دەستەبەركردنی خۆشگوزەرانی و ئاوەدانی.

هەموومان لێكەوتە نەخوازراو و نەرێنییەكانی ئەم جۆرە لە تێگەیشتن لە لامەركەزییەتمان بینی، كە بەداخەوە هەم خودی چەمكەكە بە هەڵە تەفسیر كرا و هەم مووچەخۆر و خانەنشینی خاوەن ماف، هەم دانیشتووانی ناوچەیەكی دیاریكراو لێی زەرەرمەند بوون.

بە كورتی، چەمكی (لامەركەزییەت) شرۆڤەی زۆر وردتر و زیاتر هەڵدەگرێت، كە دەكرێ رێگا بۆ شارەزایانی ئەو بوارە و مامۆستایانی زانكۆ و پسپۆڕان خۆش بكرێت، كە بە زمانێكی سادە بە هاووڵاتیان بڵێن، ئەوە لامەركەزییەتی ڕاستەقینە و ئەوەش لامەركەزیەتی سیاسی و ناوچەییە.

هەتا نەشگەینە ئەو باوەڕەی پێویستمان بە یەك ئیدارە و یەك حكوومەت و یەك خەزێنەی گشتی هەیە، دەرەنجامی ململانێی توندی سیاسی، كۆمەڵایەتی و شارچێتی و شتی دیكەش، باش نابێت.

دواجار، بژاردەی یەكەم، سازان و سازش و لێكتێگەیشتن و یەكترقبووڵكردنە، بژاردەی دووەمیش، گەڕانەوەیە بۆ بژاردەی یەكەم.